Concentratiestoornissen
Hierbinnen zijn twee verschillende stoornissen te onderscheiden.
- ADHD: Attention Deficit and Hyperactivity Disorder (Aandachtstekort en hyperactiviteit stoornis)
- ADD: Attention Deficit Disorder (Aandachtstekort stoornis). Dit komt overeen met ADHD, maar dan zonder de hyperactiviteit.
Aandachtstekort wil NIET zeggen dat het kind of volwassene te weinig aandacht krijgt van zijn omgeving, wat vaak gedacht wordt. Het wil zeggen dat het kind of volwassene een te beperkte aandachtspanne heeft in combinatie met een tekort aan concentratie. Ze vinden het dus moeilijk om hun aandacht te concentreren op één taak. Ze zijn snel afgeleid door prikkels uit de omgeving, waardoor het moeilijk is een taak uit te voeren. De meest voorkomende problemen bij AD(H)D zijn:
- Snel en makkelijk afgeleid
- Vergeetachtig
- Chaotisch
- Moeite organiseren van taken en activiteiten
- Snel dingen kwijt zijn
- Het liefst vermijden van school- of huiswerk
- Vaak te laat komen
- Snel verveeld zijn
- Problemen bij het vinden/houden van een baan
Bij ADHD komen daar de volgende problemen bij:
- Rusteloosheid
- Veel en druk praten
- Altijd bezig moeten zijn, moeite met stil zitten
- Moeite met rustige, ontspannen activiteiten (lezen, puzzelen)
Bovenstaande klachten zijn niet de enige problemen waar mensen met AD(H)D mee te maken hebben. De aandoening heeft namelijk veel impact op het dagelijks leven. Het vergt veel aanpassing om mee te kunnen komen met de rest van de samenleving. Denk maar aan school en opleiding. Vooral in de westerse wereld moet alles zo snel mogelijk gebeuren, tijd is immers geld. Voor mensen die moeite hebben met organiseren en plannen is dit een hele opdracht. Bijkomende klachten die vaak voorkomen zijn stemmingsklachten en depressiviteit. Ter compensatie wordt vaak gegrepen naar middelen. O.a. cannabis en alcohol kunnen een gunstige werking hebben op hyperactiviteit. Het risico bestaat echter dat dit doorslaat in middelenmisbruik en verslaving. Voor de omgeving blijkt het lastig te zijn om om te gaan met mensen met AD(H)D. Relatieproblemen komen dan ook meer dan eens voor bij stellen waarvan één van beide partners AD(H)D heeft.
De diagnose AD(H)D is relatief nieuw. Bij de vorige generatie was AD(H)D nog niet bekend, waardoor er momenteel veel volwassenen kampen met concentratieproblemen zonder dat ze weten dat deze problemen wellicht te wijten zijn aan AD(H)D. Aan de andere kant is het een populaire diagnose die vaak ‘overgediagnosticeerd’ wordt. Jongeren die op school moeite hebben met concentratie denken dat ze ADD hebben, een diagnose kan veel voordelen met zich meebrengen zoals extra studiefinanciering of extra tijd voor tentamens. Een kind wat net wat drukker is dan andere kinderen wordt al snel gezien als een ‘ADHD-er’. Om deze reden worden mensen met AD(H)D vaak gezien als ‘aanstellers’. Men moet echter niet vergeten dat AD(H)D een valide diagnose is, wat wil zeggen dat veelvuldig wetenschappelijk onderzoek de diagnose heeft erkend.
Oorzaak
AD(H)D is een erfelijke aandoening die wordt veroorzaakt door een afwijking in de werking van de neurotransmitters in de hersenen (dat zijn de stoffen die werken als ‘boodschappers’ tussen hersengebieden). Dat leidt tot een verminderende hersenactiviteit in bepaalde hersengebieden en daardoor ontstaan de eerder genoemde klachten die horen bij AD(H)D. Het heeft dus niets te maken met luiheid of een gebrek aan intelligentie (!!). Men schat dat tussen de 3 en 5 procent van alle kinderen in Nederland met ADHD te kampen heeft. Per klaslokaal van 25-30 kinderen is het dus waarschijnlijk dat minstens één leerling ADHD heeft. Vooral bij kinderen tussen de 4 en 16 jaar komt het vaak voor. Dat komt mede doordat ze in deze leeftijdsgroep het meest vaak tegen problemen aanlopen en het ook het meest opvalt. Dat wil overigens niet zeggen dat volwassenen er geen last van hebben. Zij hebben minder last van hyperactief gedrag, maar meer problemen met concentratie en innerlijke onrust. De diagnose wordt echter pas gesteld wanneer er in de vroege jeugd al verschijnselen zijn geweest behorend tot AD(H)D.
Behandeling
Er zijn verschillende behandelmethodes mogelijk voor AD(H)D. Aangeraden wordt echter om in elk geval psychologische behandeling te volgen, of het nu als enige of als aanvullende behandeling functioneert. Met psychologische behandeling leer je om te gaan met de problemen waar je tegenaan loopt. Taken organiseren, problemen oplossen, omgaan met papierwerk en de afleidbaarheid verminderen zijn voorbeelden van de onderwerpen die aan bod komen tijdens de behandeling. Daarnaast is er ook aandacht voor meer persoonlijke problemen; onzekerheden, angsten of een sombere stemming. Deze gaan vaak samen met AD(H)D en het is erg nuttig hier aandacht aan te besteden. Dat wordt gedaan door middel van cognitieve gedragstherapie. Dat is binnen de psychologie een veel gebruikte en veelvuldig onderzochte methode die zijn werkzaamheid al uitgebreid heeft bewezen.
In veel gevallen wordt medicatie ingezet. Het meest voorgeschreven medicament is methylfenidaat, o.a. bekend onder de merknamen Ritalin (kortwerkende vorm) en Concerta (langwerkende vorm). Een andere populaire behandeling, die slechts enkele jaren bestaat, is neurofeedback. Hierbij wordt positieve feedback gegeven aan de hersenen wanneer ze wenselijke signalen produceren (bijvoorbeeld bij een goede concentratie). Op deze manier worden de hersenen als het ware direct ‘getraind’.